Рождественское послание Святейшего Патриарха Московского и всея Руси Кирилла архипастырям, пастырям, диаконам, монашествующим и всем верным чадам Русской Православной Церкви.
Возлюбленные о Господе архипастыри, всечестные пресвитеры и диаконы, боголюбивые иноки и инокини, дорогие братья и сестры!
Неизреченная любовь Божия собрала нас ныне, чтобы в единстве духа и союзе мира (Еф. 4:3) встретить один из наиболее торжественных и вместе с тем таинственных праздников Церкви — Рождество Господа нашего Иисуса Христа. Прославляя пришествие в мир Спасителя, сердечно поздравляю всех вас, мои дорогие, с этим радостным событием, открывшим новую эпоху в отношениях между Богом и людьми.
Каждый раз вглядываясь в произошедшее два тысячелетия назад, мы пытаемся постичь величие чуда Боговоплощения и не перестаем удивляться благости и милости нашего Создателя. На протяжении долгих веков человечество томилось в напряженном ожидании обещанного Господом Примирителя (Быт. 49:10): Царя праведного и спасающего (Зах. 9:9), на имя Которого будут уповать народы (Ис. 42:4). И вот, когда, наконец, наступила полнота времен, Младенец родился нам (Ис. 9:6), дабы всякий верующий в Него не погиб, но имел жизнь вечную (Ин. 3:16). Любовь Божия, превосходящая разумение (Еф. 3:19), послала в мир не ходатая, не ангела, не сильного и могущественного правителя, как думали люди, — Сам Бог воплотился, чтобы освободить человека от власти греха и зла.
Достойно изумления, что величайшее в истории событие, о котором возвещали ветхозаветные пророки и которое предчувствовали даже выдающиеся мыслители древности, свершилось столь скромно и внешне неприметно. Спал Вифлеем. Спал Иерусалим. Спала вся Иудея. Господь Вседержитель — Царь царей и Владыка Вселенной — явился миру не под торжественные звуки трубного гласа (Пс. 150:3) и всеобщего ликования, но смиренно и кротко, в ночной тиши убогой пещеры, воспеваемый сонмом ангелов и немногими пастухами, пришедшими посмотреть, что случилось (Лк. 2:15).
В самом начале Своего земного пути Господь словно хочет «в пределах унижения показать образ добродетели», — размышляет святитель Иоанн Златоуст. Так благородно поступает только совершенная любовь, которая не ищет своего (1 Кор. 13:4-5), не выставляет себя напоказ и не требует почета и славы, но готова переносить ради пользы ближних все лишения и скорби. «Именно поэтому, — продолжает вселенский учитель Церкви, — Господь принимает мое тело, чтобы я вместил Его Слово, и, приняв мою плоть, дает мне Своего Духа, чтобы, и давая, и принимая, сообщить мне сокровище жизни» (Слово на Рождество Христово). В этом и открылась нам преизобильная любовь Божия, что мы получили истинное сокровище жизни — Самого Господа, из Которого все, Им и к Нему (Рим. 11:36).
Любовь — настоящая причина и движущая сила Божественных поступков. Он привел в бытие мир и сотворил человека, щедро наделив его дарами. По любви пришел спасти его, когда тот отпал от общения со своим Творцом. По предназначению Создателя весь смысл человеческой жизни заключается в том, чтобы и мы любили друг друга (Ин. 14:34). Но как этого достичь в мире, где столько зла и ненависти? Для этого прежде всего необходимо открыть и отдать свое сердце Богу. Только Он может изменить и расширить его, чтобы оно, ныне такое немощное и ограниченное, стало способным вместить в себя и ближних, и дальних, и благотворящих, и обидящих нас — всех тех, кого мы призваны любить по заповеди Христовой, подражая в совершенстве нашему Небесному Отцу (Мф. 5:48).
Склоняясь в молитве перед Новорожденным Богомладенцем, подумаем, а какой же дар предложим Владыке Вселенной? Может ли быть вообще нечто достойное и соразмерное величию Превечного Творца? Да, есть такой ценный дар, которого более всего желает Господь: наше смиренное, любящее и милующее сердце. Будем же прославлять Воплотившегося Христа не только прекрасными песнопениями и поздравительными сообщениями, но прежде всего — добрыми делами. Поделимся светлой рождественской радостью с нуждающимися, согреем нашей заботой ближних, посетим больных и обремененных скорбями. Утешим и поддержим унывающих, покроем молитвой всех в смятении и печали сущих.
Великая спасительная сила любви исцеляет равнодушие и злобу, врачует ненависть и обиды. Она смягчает нравы ожесточенных и исправляет многие кривизны общественных отношений! Если будем поступать так, воистину исполним свое высокое христианское призвание, ибо этим излиянием любви, по слову преподобного Исаака Сирина, мы уподобляемся Богу (Слова подвижнические. 48).
Тайна Боговоплощения — это тайна реального присутствия Бога в мире. Апостол и евангелист Иоанн, прозревая жизнь будущего века, свидетельствует о всецелом пребывании Господа с людьми: «Он будет обитать с ними; они будут Его народом, и Сам Бог с ними будет Богом их» (Откр. 21:3). Однако эта неизреченная тайна Божественного присутствия начинает осуществляться уже здесь, на земле, ибо с Рождеством Спасителя исполнилось время и приблизилось Царствие Небесное (Мк. 1:15). Мы зримо входим в эту реальность, образуя Единую Святую Церковь Христову, чрез Которую все мы, мои дорогие, являемся посланниками и представителями сего Вышнего Царствия любви. Это удивительное и глубокое переживание «с нами Бог» составляет сущность тáинственной, сокровенной жизни Церкви.
Будем помнить о том, что, если Сам Вседержитель — Альфа и Омега, начало и конец, первый и последний (Откр. 22:13) — заключил в Свои объятия человеческую историю и обещал пребыть с нами во все дни до скончания века (Мф. 28:20), то нам нечего страшиться и бояться тревожных обстоятельств нынешнего времени. Откликаясь на великую любовь Спасителя, научимся же полностью вверять себя Господу и уповать на Его благой Промысл, дабы и до Второго славного пришествия Христова даже до последних земли (Ис. 8:9) с дерзновением и радостью свидетельствовать, яко с нами Бог!
+КИРИЛЛ,
ПАТРИАРХ МОСКОВСКИЙ И ВСЕЯ РУСИ
Рождество Христово
2023/2024 г.
Москва
***
Пасланне да Ражджаства Хрыстовага Патрыярха Маскоўскага і ўсяе Русі Кірыла архіпастырам, пастырам, дыяканам, манахам і ўсім верным сынам і дочкам Рускай Праваслаўнай Царквы
Узлюбленыя ў Госпадзе архіпастыры, пачэсныя прасвітары і дыяканы, багалюбныя інакі і інакіні, дарагія браты і сёстры! Невымоўная любоў Божая сабрала нас сёння, каб у адзінстве духу і саюзе міру (Эф. 4, 3) сустрэць адно з найбольш урачыстых і разам з тым таямнічых святаў Царквы – Ражджаство Госпада нашага Іісуса Хрыста. Праслаўляючы прышэсце ў свет Спасіцеля, сардэчна віншую ўсіх вас, мае дарагія, з гэтай радаснай падзеяй, якая адкрыла новую эпоху ў адносінах паміж Богам і людзьмі.
Кожны раз узіраючыся ў тое, што адбылося два тысячагоддзі таму, мы спрабуем спасцігнуць веліч цуду Богаўцялеснення і не перастаем здзіўляцца добрасці і міласці нашага Стварыцеля. На працягу доўгіх стагоддзяў чалавецтва знемагала ў напружаным чаканні абяцанага Госпадам Прымірыцеля (Быц. 49, 10): Цара праведнага, Які спасае (Зах. 9, 9), на імя Якога будуць спадзявацца народы (Іс. 42, 4). І вось, калі, нарэшце, наступіла паўната часоў, Дзіця нарадзілася нам (Іс. 9, 6), каб кожны, хто веруе ў Яго, не загінуў, але меў жыццё вечнае (Ін. 3, 16). Любоў Божая, вышэйшая за пазнанне (Эф. 3, 19), паслала ў свет не хадайніка, не ангела, не моцнага і магутнага правіцеля, як думалі людзі. Сам Бог уцялесніўся, каб вызваліць чалавека ад улады граху і зла.
Але выклікае здзіўленне тое, што найвялікшая ў гісторыі падзея, пра якую абвяшчалі старазапаветныя прарокі і якую прадчувалі нават выдатныя мысліцелі старажытнасці, адбылася так сціпла і знешне непрыкметна. Спаў Віфлеем. Спаў Іерусалім. Спала ўся Іудзея. Гасподзь Уседзяржыцель – Цар цароў і Уладыка сусвету – явіўся свету не пад урачыстыя трубныя гукі (Пс. 150, 3) і ўсеагульнае лікаванне, але пакорліва і ціхмяна, у начной цішыні ўбогай пячоры. Яго апяваў сонм ангелаў і нямногія пастухі, якія прыйшлі паглядзець тое, што адбылося (Лк. 2, 15).
У самым пачатку Свайго зямнога шляху Гасподзь нібы хоча «ў межах прыніжэння паказаць прыклад дабрадзейнасці», – разважае свяціцель Іаан Залатавуст. Так высакародна дзейнічае толькі дасканалая любоў, якая не шукае свайго (1 Кар. 13, 5), не выстаўляе сябе напаказ і не патрабуе пашаны і славы, але гатова пераносіць дзеля карысці блізкіх (бліжніх) усе нястачы і смутак. «Менавіта таму, – працягвае ўсяленскі настаўнік Царквы, – Гасподзь прымае маё цела, каб я ўмясціў Яго Слова, і, прыняўшы маю плоць, дае мне Свайго Духа, каб, і даючы, і прымаючы, перадаць мне скарб жыцця» (Слова на Ражджаство Хрыстова). У гэтым і раскрылася нам шчодрая любоў Божая, бо мы атрымалі сапраўдны скарб жыцця – Самога Госпада, таму што ўсё з Яго, і праз Яго, і дзеля Яго (Рым. 11, 36).
Любоў – сапраўдная прычына і стваральная сіла Божых учынкаў. Ён прывёў да быцця свет і стварыў чалавека, шчодра надзяліўшы яго дарамі. Паводле любові прыйшоў спасці яго, калі той адпаў ад зносін са сваім Тварцом. Паводле вызначэння Стварыцеля ўвесь сэнс чалавечага жыцця заключаецца ў тым, каб і мы любілі адзін аднаго (Ін. 14, 34). Але як гэтага дасягнуць у свеце, дзе столькі зла і нянавісці? Для гэтага перш за ўсё неабходна адкрыць і аддаць сваё сэрца Богу. Толькі Ён можа перамяніць і расшырыць яго так, каб яно, – цяпер такое нямоглае і абмежаванае, – стала здольным умясціць у сабе і бліжніх, і далёкіх, і дабрадзейных, і тых, якія крыўдзяць нас, – усіх тых, каго мы пакліканы любіць паводле запаведзі Хрыстовай, пераймаючы ў дасканаласці нашага Нябеснага Айца (Мф. 5, 48).
Схіляючыся ў малітве перад нованароджаным Богадзіцяткам, падумаем, а які ж дар прапануем Уладыку Сусвету мы? Ці можа быць наогул нешта вартае і суразмернае велічы Прадвечнага Тварца? Так, ёсць такі каштоўны дар, якога больш за ўсё жадае Гасподзь: наша пакорлівае сэрца, якое любіць і мілуе. Будзем жа праслаўляць уцялесненага Хрыста не толькі цудоўнымі песнаспевамі і віншавальнымі словамі, але перш за ўсё – добрымі справамі. Падзелімся светлай радасцю Ражджаства з тымі, хто мае ў гэтым патрэбу, сагрэем нашым клопатам бліжніх, наведаем хворых і абцяжараных смуткам. Суцешым і падтрымаем гаротных, пакрыем малітвай усіх, хто ў роспачы і смутку.
Вялікая выратавальная сіла любові ацаляе ад раўнадушша і зласлівасці, вылечвае ад нянавісці і крыўды. Яна змякчае норавы бязлітасных і выпраўляе многія хібы грамадскіх адносін! Калі будзем дзейнічаць так, то сапраўды выканаем сваё высокае хрысціянскае пакліканне, бо такой праявай любові, паводле слова прападобнага Ісаака Сірына, мы прыпадабняемся Богу (Словы падзвіжніцкія. 48).
Таямніца Богаўцялеснення – гэта таямніца рэальнай прысутнасці Бога ў свеце. Апостал і евангеліст Іаан, які прадбачыў жыццё будучага веку, сведчыць пра ўсяцэлае знаходжанне Госпада з людзьмі: «Ён будзе жыць з імі; яны будуць Яго народам, і Сам Бог будзе з імі, будзе Богам іх» (Адкр. 21, 3). Аднак гэтая невымоўная таямніца прысутнасці Бога пачынае ажыццяўляцца ўжо тут, на зямлі, бо з Ражджаством Спасіцеля споўніўся час і наблізілася Царства Божае (Мк. 1, 15). Мы відавочна ўваходзім у гэтую рэальнасць, утвараючы Адзіную Святую Царкву Хрыстову, праз Якую ўсе мы, мае дарагія, з’яўляемся пасланцамі і прадстаўнікамі гэтага Вышняга Царства любові. Гэтае дзіўнае і глыбокае перажыванне «з намі Бог» складае сутнасць таямнічага, патаемнага жыцця Царквы.
Будзем памятаць пра тое, што, калі Сам Уседзяржыцель – Альфа і Амега, пачатак і канец, першы і апошні (Адкр. 22, 13) – прыняў у Свае абдымкі чалавечую гісторыю і абяцаў застацца з намі ва ўсе дні да сканчэння веку (Мф. 28, 20), то нам няма чаго страшыцца і баяцца трывожных абставін цяперашняга часу. Адклікаючыся на вялікую любоў Спасіцеля, навучымся поўнасцю даручаць сябе Госпаду і спадзявацца на Яго добры Промысел, каб і да Другога слаўнага прышэсця Хрыстовага нават да апошніх зямлі (Іс. 8, 9) смела і з радасцю сведчыць,
што з намі Бог!
+КІРЫЛ
ПАТРЫЯРХ МАСКОЎСКІ І ЎСЯЕ РУСІ
Ражджаство Хрыстова
2023/2024 г. Масква